برای استمرار پایتختی فرهنگی مشهد بر جهان اسلام چه باید کرد؟

به گزارش سرای نور؛ اکنون «مشهد»، نامی آشنا برای اهالی جهان اسلام و البته علاقمندان به فرهنگ است؛ چراکه این کلانشهر ایران در سال ۲۰۱۷ به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام (در بین کشورهای آسیایی غیر عرب زبان) انتخاب شده است و البته سه شهر «سنار» کشور سودان و «امان» کشور اردن – به طور مشترک در بین کشورهای عرب زبان – و همچنین «کاپالا» ی کشور اوگاندا – در بین کشورهای آفریقایی غیر عرب زبان – هم حامل همین عنوان برای کشورهای منطقه خود در سال ۲۰۱۷ هستند.

انتخاب پایتخت‌های فرهنگی سالانه برای کشورهای جهان اسلام به همت آیسسکو (سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی سازمان کنفرانس اسلامی)، از سال ۲۰۰۱ و با معرفی مکه مکرّمه به عنوان نخستین پایتخت فرهنگی جهان اسلام آغاز شد؛ انتخابی که در سال ۲۰۰۶ به اصفهان رسید و اکنون هم با آغاز سال ۲۰۱۷، مشهد مقدس به عنوان دومین شهر زائرپذیر جهان اسلام – با بیش از ۲۰ میلیون زائر در سال – این افتخار را دارد تا نام خود را به عنوان یکی از پایتختهای فرهنگی جهان اسلام ثبت کند.

نباید از یاد برد که جهان اسلام با بیش از یک میلیارد نفر جمعیت و البته بیش از ۳۰ میلیون کیلومتر مربع مساحت، ظرفیتی عظیم از منابع، امکانات و استعدادها را در اختیار دارد که اگر بتواند آنها را زیر نظر یک مدیریت منسجم و هماهنگ قرار دهد، شکوفایی نوینی در سطح همه کشورهای مسلمان رُخ خواهد داد.

و امروز، ایران مقتدر اسلامی با در اختیار داشتن امکان بزرگ پایتختی جهان اسلام، فرصتی یک ساله در اختیار دارد تا از آن، بیشترین استفاده را ببرد.

این نوشتار می کوشد تا حداقل، بخشی از این امکان بزرگ را بازتعریف کند؛ باشد که مورد توجه مسئولان مشهد ۲۰۱۷ قرار گیرد:

یک. مشهدالرضا با نام مبارک امام رئوف(ع) شناخته شده و می شود و آستان قدس رضوی به عنوان متولی و تولیت امور آن مضجع نورانی، حجم فراوانی از فعالیتهای فرهنگی موفق را در سالهای اخیر شاهد بوده است.

بنابراین تردیدی وجود ندارد که فعالیتهای مشهد ۲۰۱۷ باید حول محور شخصیت نورانی امام رضا (ع) و البته آموزه های برگرفته از سیره آن امام هُمام و همچنین با محوریت آستان قدس رضوی برنامه ریزی شود تا همه نهادها و سازمانهای فرهنگی، بتوانند به یاری این محوریت مرکزی بشتابند و از این فرصت یکساله، نهایت استفاده را ببرند.

دو. بدون تردید «دیپلماسی فرهنگی اسلامی ایرانی»، با دو محور “تقریب مذاهب” و “دیپلماسی رسانه ای” باید پایه و اساس برنامه های مشهد ۲۰۱۷ باشد. در این راستا، «تئوری تقریب مذاهب» و تأکید بر محبت اهل بیت (ع)، به عنوان اصلی مورد اتفاق در همه مذاهب و فِرَق اسلامی، امری استراتژیک در برنامه‌ریزی‌های مشهد ۲۰۱۷ خواهد بود؛ به بیان دیگر، “وحدت در عین تنوّع و تکثّر”، شعاری جامع برای مشهد ۲۰۱۷ است تا امور فرهنگی جهان اسلام در سال ۲۰۱۷ و به مدیریت ایران اسلامی، گامهای بلندی را در رسیدن به این هدف متعالی و در راستای مقابله با جریانات انحرافی و تکفیری تجربه کند.

همچنین توجه ویژه به مبحث ارتباطات و رسانه ها، نکته بسیار مهم دیگری است که باید در مشهد ۲۰۱۷ مورد توجه قرار گیرد.

در این سرفصل، علاوه بر ضرورت ورود رسانه ها به این امر و نوشتن و قلم زدن درباره آن، مبحث ایجاد مرکز یا مراکز چند رسانه ای بین المللی برای گسترش ارتباطات جهان اسلام، امری است که می تواند مورد توجه مسئولان امر قرار گیرد تا بر اساس ظرفیت مشهد ۲۰۱۷، نسبت به عملیاتی سازی آن اقدام کنند تا زین پس، مشهد مقدس به عنوان یک مرکز رسانه ای بین المللی در جهان اسلام شناخته شود.

سه. گردشگری مذهبی و جذب بیشتر زائران و توریستهای عرب زبان و البته تلاش برای جذب توریستهای غیر عرب زبان، می تواند به عنوان یکی از پایه های اصلی مشهد ۲۰۱۷ مورد توجه جدی قرار گیرد.

البته در این باره، توجه به زیرساختهای گردشگری در کنار ضرورت تهیه محتوای فرهنگی لازم، با محوریت “احیای تمدن نوین اسلامی” – که بارها مورد توجه و تأکید رهبر حکیم انقلاب اسلامی قرار گرفته – برای ارائه به این گردشگران، امر دیگری است که نباید از آن غفلت شود.

چهار. ظرفیت عظیم مردمی، امر بسیار مهم دیگری است که نباید آنرا فراموش کرد.

اگرچه نامگذاری پایتخت فرهنگی جهان اسلام و مسائل مربوط به آن، امری رسمی و در سطح آیسسکو و سازمان کنفرانس اسلامی تعریف شده است؛ اما ظرفیت عظیم مردمی کشور و بویژه مشهد می‌طلبد تا مسئولان مشهد ۲۰۱۷، برای استفاده از آن، فکری اساسی کنند و این نامگذاری را تنها به برگزاری برنامه‌های رسمی و دیپلماتیک منحصر و محدود نسازند.

پنج. فرصت یکساله مشهد ۲۰۱۷، فرصت مغتنمی است تا ضمن ارائه شکیل و منحصر به فرد تولیدات برگزیده فرهنگی هنری ایران اسلامی بویژه در حوزه سینما، موسیقی و کتاب، زمینه برای شروع تولیدات جدید و روزآمد فرهنگی و هنری بر اساس اهداف و شعارهای کلان و جامع مشهد ۲۰۱۷ – مانند تولید سرود پایتخت فرهنگی جهان اسلام – فراهم شود.

شش. ظرفیت فرهنگی کلانشهر مشهد و استان خراسان رضوی بویژه در حوزه معرفی آموزه های ناب دینی، گردشگری مذهبی، میراث فرهنگی و بناهای تاریخی – و از جمله بیش از ۶۰ خانه تاریخی ثبت شده در شهر مشهد – و همچنین گنجینه های تاریخی معنوی مانند فردوسی و عطار و خیام، خود، زمینه را برای بسیاری از فعالیت‌ها فراهم می‌کند.

هفت. نباید از یاد برد که فرصت یکساله مشهد ۲۰۱۷ نباید به برخی سمینارها یا کنفرانسهای ناکارآمد و کلیشه ای محدود شود؛ بلکه لازم است تا از این فرصت برای تعامل و احترام متقابل فرهنگها و خُرده فرهنگهای جهان اسلام و همچنین برای شناساندن هویت فرهنگی و تمدن نوین اسلامی به جهان بین الملل، با محوریت مفاهیم حیاتبخش قرآن و عترت اهل بیت (ع) استفاده کرد.

مسئولان مشهد ۲۰۱۷ همچنین برای جلب نظر بیشتر مسئولان آیسسکو و بویژه دبیرکل، می توانند بخشی از برنامه های خود را در ذیل پیگیری مصوبات مجمع عمومی آیسسکو مانند مصوبّه “همسان سازی زبان نوشتاری کشورهای مسلمان و تبدیل آن به رسم الخطّ قرآنی” متمرکز سازند و البته در این مسیر، به برخی اهداف آیسسکو – مندرج در اساسنامه این سازمان – مانند بند ششم اهداف هم توجه داشته باشند: «تحکیم فرهنگ اصیل اسلامی و صیانت از استقلال تفکر اسلامی در مقابله با کلیه مصادیق تهاجم فرهنگی و تمامی عوامل تحریف و همچنین حفظ ویژگی‌های بارز تمدن اسلامی.»

هشت. مشهد ۲۰۱۷ در ذیل آیسسکو تعریف شده است و از این رو می توان از فرصت ایجاد شده برای تعامل بیشتر سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی کشور با سازمانهایی مانند سازمان یونسکو – سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد – و یا فدراسیون سازمانهای اسلامی اروپا (مستقر در مادرید اسپانیا) استفاده کرد.

کوتاه سخن آنکه، دی ماه امسال، پایتختی مشهد بر جهان اسلام، در ظاهر به پایان می رسد؛ اما می توان امیدوار بود که با برنامه ریزی دقیق مسئولان مشهد ۲۰۱۷، این پایتختی و مرکزیت، تا ابد با مشهدالرضا همراه باشد؛ ان شاء الله.

منبع:مهر